تست های زیست کنکور ترکیبی هستند و باید مطالب زیست را ترکیبی یاد بگیرید تا بتوانید در کنکور به درصد بالایی برسید» این جمله ای است که همه دانش آموزان رشته تجربی از سال های پیش حتی قبل تر از اینکه وارد رشته تجربی شوند، از این طرف و آن طرف می شنوند ولی فقط این جمله را شنیده ایم و تحلیل دقیق و درستی از ترکیبی بودن زیست» نداریم. وقتی در مورد چیزی، اطلاعات دقیق نداشته باشیم آنگاه فضا برای جَو سازی و شایعه پراکنی و غول سازی فراهم می شود به طوری که اکثر دانش آموزان رشته تجربی گمان می کنند که درس زیست را درست نمی خوانند چون تست ها ترکیبی و مفهومی است و آن ها نمی دانند این عبارت دقیقا یعنی چه؟
برخی از معلم ها، به خصوص معلم های زیست کلاس دهم، از همان جلسه اول می گویند که باید زیست را به صورت ترکیبی یاد بگیرید و گرنه نمی توانید موفقیت زیادی در کنکور بدست بیاورید و همه کسانی که پزشکی، دندانپزشکی یا داروسازی قبول شده اند، این درس را به صورت ترکیبی یاد گرفته اند اما بازهم سوال دانش آموز بی جواب می ماند که ترکیبی خواندن زیست» به چه معناست و دقیقا چه کار باید کنیم که ترکیبی خواندن حساب شود؟
وقتی به کنکور می رسید، موج تازه ای در مورد زیست شروع می شود و بسیار می شنوید که تست های کنکور سراسری به صورت ترکیبی طراحی می شوند و اگر کسی مطالب را به صورت ارتباطی و ترکیبی یاد نگرفته باشد نمی تواند موفق شود» که گاهی این جملات با کلمه مفهومی خواندن» نیز همراه می شوند و ابهام را افزایش می دهد.
اکثر کنکوری ها، وقتی اسم درس زیست شناسی می آید، ناخودآگاه تصور سنگین و غیرقابل درکی در مورد تست هایش از خود نشان می دهند و یک واکنش همراه با ترس در مورد تست های این درس دارند، زیرا همیشه به آن ها گفته شده که درس زیست را ترکیبی و مفهومی بخوانید» ولی کسی نگفته که دقیقا این جمله به چه معناست پس چالش های پیش روی یک دانش آموز و داوطلب کنکور تجربی در مورد درس زیست شناسی به شرح زیر است:
- مطالب درس زیست شناسی به صورت ترکیبی هستند به چه معناست؟
- تست های کنکور سراسری درس زیست را به صورت ترکیبی طراحی می کنند، یعنی چه؟
- چطوری بفهمیم کدام مطالب زیست شناسی ترکیبی هستند؟
- برای اینکه بتوانیم مباحث ترکیبی زیست شناسی را به خوبی تست بزنیم، چه کار باید کنیم؟
- آیا این درست است که درس زیست و شیمی را هم می توانند ترکیب کنند و تست ترکیبی بسازند و در کنکور بدهند؟
| برای پاسخ به این دغدغه ها و چالش ها، نیاز است در چند مطلب به صورت جداگانه صحبت کنیم. در این مطلب تیپ اول ترکیبی بودن سوالات زیست شناسی را توضیح می دهم و در مطالب هفته های بعدی، تیپ های بعدی را بررسی می کنیم تا به صورت دقیق و جزء به جزء با عبارت سوالات و تست های کنکور سراسری زیست شناسی ترکیبی هستند» آشنا شوید و بدانید چه باید کنید تا عملکرد بهتری داشته باشید. |
همانطور که در مطلب زیست کنکور98: تحلیل و بررسی زیست نظام جدید در کنکور تجربی» به تحلیل سوالات زیست شناسی پرداختم و انواع تیپ های تستی را بررسی کردم حالا لازم است اولین تیپ تست های ترکیبی در کنکور را معرفی کرده و روی آن کار کنیم.
به خوبی می دانم ذهنیت اکثر تجربی ها در مورد درس زیست شناسی، یک ذهنیت همراه با ترس و وسواس نکته های ترکیبی است و آن ها نگران از دست دادن این ارتباط ها هستند و حتی وقتی ساده ترین تست ها را به اکثر آن ها می دهید، باورشان نمی شود که می توانند از عهده آن برآیند و دایم می گویند حتما یک جای کار اشتباه است.
بنابراین باهم به سراغ کتاب درسی برویم و ترکیبی بودن مطالب کتاب درسی را با ذکر مثال، بررسی کنیم. فقط دقت کنید که این مطلب بر اساس کتاب زیست شناسی نظام جدید دهم چاپ 96 و زیست شناسی یازدهم چاپ 97 و زیست شناسی دوازدهم چاپ 98 نوشته شده است و در نتیجه شماره صفحه هایی که اعلام می کنم بر اساس این کتاب ها می باشد.
در این مطلب، تیپ اول سوالات ترکیبی زیست شناسی را بررسی می کنیم یعنی تیپی که در آن، مطالب مربوط به یک کلید واژه در کتاب های مختلف و در فصل های گوناگون تکرار شده است و وقتی طراح کنکور می خواهد از آن کلید واژه سوال بدهد، دستش باز است که گزینه ها را از فصل های مختلف بیاورد و کنار هم قرار بدهد. این تیپ، ساده ترین مدل تست های ترکیبی درس زیست شناسی می باشد.
پس تیپ اول سوالات ترکیبی به این صورت است که یک کلید واژه در جاهای مختلف کتاب های درسی زیست، در موردش حرف زده شده است و در نتیجه طراح، در هنگام طراحی سوال از آن کلید واژه می تواند گزینه های مختلف را از جاهای مختلف کتاب درسی بیان کند. برای این که این تیپ به طور دقیق روشن شود نیاز است یک کار عملی انجام دهیم برای همین ادامه مطلب، به صورت کاملا کاربردی این تیپ تستی را معرفی می کند.
| در این مثال می خواهیم ترکیبی بودن مفهوم لیپید و مفاهیم مرتبط با آن» را بررسی کنیم برای همین، اولین قدم این است که هرجا کلمه لیپید یا مفاهیم هم خانواده و مرتبط با آن را در کتاب های دهم و یازدهم و دوازدهم آورده شده است را مشخص کنیم |
صفحه 14 کتاب زیست شناسی دهم: غشای یاخته از مولکول های لیپید، پروتئین و کربوهیدرات تشکیل شده است (شکل 2). بخش لیپیدی غشا، مولکول هایی به نام فسفولیپید و کلسترول دارد. مولکول های فسفولیپید در دو لایه قرار گرفته اند. موادی که می توانند از غشا عبور کنند، از فضای بین مولکول های لیپیدی می گذرند و یا مولکول های پروتئینی به آنها کمک می کنند. مواد با فرایند های ویژه ای از غشای یاخته عبور می کنند.
حاشیه صفحه 14 کتاب زیست شناسی دهم: در مولکول فسفولیپید، مولکولی به نام گلیسرول به دو اسید چرب و یک گروه فسفات متصل است.
صفحه 15 کتاب زیست شناسی دهم: شکل بالای صفحه فسفولیپد را در غشای یاخته نشان داده است.
حاشیه صفحه 16 کتاب زیست شناسی دهم: در پیوند های شیمیایی مولکول هایی مانند نشاسته، گلیکوژن و لیپید، انرژی وجود دارد.
انتهای صفحه 17 و ابتدای صفحه کتاب زیست شناسی دهم: بافت چربی نیز نوعی بافت پیوندی است که در آن یاخته های سرشار از چربی فراوان است. این بافت بزرگ ترین ذخیرۀ انرژی دربدن است. در بخش هایی از بدن مانند کف دست ها و پاها، نقش ضربه گیری دارد و به عنوان عایق حرارتی نیز عمل می کند. خون، استخوان و غضروف، انواع دیگر بافت پیوندی هستند که به تدریج با آنها آشنا می شوید.
صفحه کتاب زیست شناسی دهم: تصویر بافت چربی را نشان می دهد.
حاشیه صفحه 22 کتاب زیست شناسی دهم: لیپاز و پروتئاز هم به ترتیب آنزیم های تجزیه کنندۀ لیپید و پروتئین هستند.
صفحه 26 کتاب زیست شناسی دهم: صفرا آنزیم ندارد و ترکیبی از نمک های صفراوی، بیکربنات، کلسترول و فسفولیپیدِ لسیتین است. صفرا با فاصلۀ کمی بعد از ورود کیموس، به دوازدهه می ریزد و در گوارش و ورود چربی ها به محیط داخلی، نقش دارد. میزان کلسترول در صفرا به میزان چربی غذا، بستگی دارد. افرادی که چند سال رژیم پرچربی داشته باشند، بیشتر در معرض تولید سنگ صفرا قرار دارند.
صفحه 27 کتاب زیست شناسی دهم: در جدول حاشیه صفحه به آنزیم تجزیه کننده لیپید و نتیجه کار آن اشاره کرده است
صفحه 28 کتاب زیست شناسی دهم: به طور کامل در مورد گوارش چربی ها، همراه با تصویر توضیح داده است
صفحه 31 کتاب زیست شناسی دهم: مولکول های حاصل از گوارش لیپید ها به مویرگ لنفی وارد می شوند.
صفحه 31 کتاب زیست شناسی دهم: در مورد جذب لیپیدها به طور کامل توضیح داده است.
صفحه 32 کتاب زیست شناسی دهم: ویتامین های محلول در چربی (E ،D ،A و K)، مانند چربی ها و همراه آنها، جذب می شوند.
صفحه 34 کتاب زیست شناسی دهم: البته وزن هر فرد به تراکم استخوان، مقدار بافت ماهیچه و چربی بدن او بستگی دارد.
صفحه 59 کتاب زیست شناسی دهم: قلب اندامی ماهیچه ای همراه با کیسه ای محافظت کننده است. این کیسه از دو لایه به نام پیراشامه (پریکارد) و برون شامه (اپی کارد) تشکیل شده است. در هر دو لایه بافت پوششی سنگ فرشی و بافت پیوندی رشته ای وجود دارد که ممکن است در آنها بافت چربی نیز جمع شود.
صفحه 66 کتاب زیست شناسی دهم: عوامل مختلفی می تواند روی فشار خون تأثیر بگذارد، از جمله: چاقی، تغذیۀ نامناسب به ویژه مصرف چربی و نمک زیاد، دخانیات، استرس (فشار روانی) و سابقۀ خانوادگی.
صفحه 66 کتاب زیست شناسی دهم: در مویرگ های پیوسته یاخته های بافت پوششی با همدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. در ماهیچه ها، شش ها، بافت چربی و دستگاه عصبی مرکزی یافت می شوند که ورود و خروج مواد در آنها به شدت تنظیم می شود.
صفحه 67 کتاب زیست شناسی دهم: مولکول های محلول می توانند هم از راه منافذ پر از آب دیوارۀ مویرگ منتشر شوند و هم به طور مستقیم از غشای یاخته های بافت پوششی عبور کنند. راه عبور را میزان انحلال مواد در لیپیدهای غشا یا آب تعیین می کند. مولکول هایی که انحلال آنها در لیپیدهای غشا، کم است مثل گلوکز و یون های سدیم و پتاسیم از طریق منافذ منتشر می شوند و مولکول هایی مثل اکسیژن، کربن دی اکسید و اوره که انحلال آنها در لیپیدهای غشا بیشتر است می توانند از غشای یاخته های دیوارۀ مویرگ منتشر شوند.
صفحه 67 کتاب زیست شناسی دهم: تصویر عبور مواد محلول در چربی به مویرگ ها.
صفحه 69 کتاب زیست شناسی دهم: وظیفۀ دیگر دستگاه لنفی، انتقال چربی های جذب شده از دیوارۀ رودۀ باریک به خون است.
صفحه 80 کتاب زیست شناسی دهم: چربی اطراف کلیه، علاوه بر اینکه کلیه را از ضربه محافظت می کند در حفظ موقعیت کلیه نقش مهمی دارد. تحلیل بیش از حد این چربی در افرادی که برنامه کاهش وزن سریع و شدید به کار می گیرند
صفحه 94 کتاب زیست شناسی دهم: کوتین و چوب پنبه از ترکیبات لیپیدی هستند.
صفحه 99 کتاب زیست شناسی دهم: پوستک نسبت به آب نفوذناپذیر است؛ زیرا از ترکیبات لیپیدی مانند کوتین ساخته شده است.
صفحه 109 کتاب زیست شناسی دهم: گرچه بیشتر گیاهان می توانند به وسیلۀ فتوسنتز، بخشی از مواد موردنیاز خود مانند کربوهیدرات ها، پروتئین ها، لیپیدها و بعضی مواد آلی دیگر را تولید کنند اما همچنان به مواد مغذّی مانند آب و مواد معدنی نیاز دارند.
صفحه 13 کتاب زیست شناسی یازدهم: الکل در دستگاه گوارش به سرعت جذب می شود و چون در چربی محلول است از غشای یاخته های عصبی بخش های مختلف مغز عبور و فعالیت های آنها را مختل می کند.
صفحه 23 کتاب زیست شناسی یازدهم: کرۀ چشم در حفرۀ استخوانی کاسۀ چشم قرار دارد. ماهیچه هایی که به کرۀ چشم متصل اند، آن را حرکت می دهند. این ماهیچه ها را در فعالیت تشریح چشم می توانید ببینید. پلک ها، مژه ها، بافت چربی روی کرۀ چشم و اشک از چشم حفاظت می کنند.
صفحه 40 کتاب زیست شناسی یازدهم: مغز زرد نیز از چربی تشکیل شده است و مجرای مرکزی استخوان های دراز را پر می کند.
صفحه 50 کتاب زیست شناسی یازدهم: برای انقباض طولانی تر، ماهیچه ها از اسید های چرب استفاده می کنند.
صفحه 60 کتاب زیست شناسی یازدهم: در این نوع دیابت (دیابت شیرین)، یاخته ها مجبورند انرژی موردنیاز خود را از چربی ها یا حتی پروتئین ها به دست آورند که به کاهش وزن می انجامد. بر اثر تجزیۀ چربی ها، محصولات اسیدی تولید می شود که اگر این وضعیت درمان نشود به اغما و مرگ منجر خواهد شد.
صفحه 64 کتاب زیست شناسی یازدهم: پوست فقط یک سد ساده نیست؛ بلکه ترشحات مختلفی هم دارد. سطح پوست را ماده ای چرب می پوشاند. این ماده به علت داشتن اسیدهای چرب، خاصیت اسیدی دارد. محیط اسیدی برای زندگی میکروب های بیماری زا مناسب نیست.
صفحه 88 کتاب زیست شناسی یازدهم: لیپوما یکی از انواع تومورهای خوش خیم است که در افراد بالغ متداول است. در این تومور، یاخته های چربی تکثیر شده و تودۀ یاخته ایجاد می کند.
حاشیه صفحه 127 کتاب زیست شناسی یازدهم: دانه های گرده به علت داشتن پروتئین و چربی، منبع غذایی جانوران گرده افشان نیز هستند.
صفحه 3 کتاب زیست شناسی دوازدهم: نتایج این آزمایش ها، ایوری و همکارانش را به این نتیجه رساند که عامل اصلی و مؤثر در انتقال صفات، دِنا است. به عبارت ساده تر، دِنا همان ماده وراثتی است. با این حال نتایج به دست آمده مورد قبول عده ای قرار نگرفت؛ چون در آن زمان بسیاری از دانشمندان بر این باور بودند که پروتئین ها ماده وراثتی هستند. در آزمایش های دیگری عصاره باکتری های پوشینه دار را استخراج و آن را به چهار قسمت تقسیم کردند. به هر قسمت، آنزیم تخریب کننده یک گروه از مواد آلی (کربوهیدرات ها، پروتئین ها، لیپید ها، نوکلئیک اسیدها) را اضافه کردند.
صفحه 59 کتاب زیست شناسی دوازدهم: چرا همه غشاهای یاخته ای از دو لایه فسفولیپید تشکیل شده اند؟
صفحه 72 کتاب زیست شناسی دوازدهم: یاخته های بدن ما به طور معمول از گلوکز و ذخیرۀ قندی کبد برای تأمین انرژی استفاده می کنند. درصورتی که این منابع کافی نباشند، آنها برای تولید ATP به سراغ تجزیۀ چربی ها و پروتئین ها می روند.
صفحه 72 کتاب زیست شناسی دوازدهم: اگر کربوهیدرات ها کافی نباشند پروتئین ها و چربی ها نیز برای تأمین انرژی به کار می روند. چربی ها به اسیدهای چرب و گلیسرول تجزیه می شوند.
صفحه 76 کتاب زیست شناسی دوازدهم: اثر منفی دیگر الکل بر کبد، به تجزیۀ چربی ها در کبد مربوط می شود. سیروز کبدی از عوارض مصرف درازمدت الکل است. این وضعیت به علت اثر منفی الکل بر تجزیۀ چربی ها ایجاد می شود. در این بیماری، چربی در یاخته های کبدی افراد الکلی تجمع می یابد. تجمع چربی مانع از عملکرد درست کبد می شود. سیروز کبدی احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.
صفحه 120 کتاب زیست شناسی دوازدهم: پیش از ورود به خواب زمستانی، جانور مقدار زیادی غذا مصرف می کند و در بدن آن چربی لازم به مقدار کافی ذخیره می شود تا هنگام خواب به مصرف برسد.
خب همانطور که متوجه شدید، مفهوم لیپید» در فصل های مختلف کتاب های زیست دهم، یازدهم و دوازدهم پراکنده شده است و این امکان برای طراح کنکور وجود دارد تا بتواند تستی ترکیبی از این مفهوم طراحی کند. در واقع در این حالت، منظور از ترکیبی بودن تست زیست شناسی یعنی اینکه گزینه های تست از فصل های مختلف کتاب درسی که به یک کلید واژه خاص اشاره کرده است، استفاده شود. در زیر چند مدل تست طراحی کرده ام که به صورت ترکیبی از همین کلید واژه لیپید» می باشد.
| تست شماره 1: کدام یک از گزینه های زیر در مورد مولکولی که از اتصال مولکولی به نام گلیسرول به دو اسید چرب و یک گروه فسفات تشکیل شده است درست است؟ 1) مولکول های آن در بخش لیپیدی غشا در سه لایه قرار گرفته اند. 2) غشای یاخته ای از دو لایه این مولکول تشکیل شده اند. 3) بعضی از غشاهای یاخته ای از دو لایه و برخی دیگر از سه لایه این مولکول تشکیل شده است. 4) نتیجه کار آنزیم تجزیه کننده این مولکول، تبدیل به واحدهای سازنده آن می باشد. تحلیل تست: صورت سوال این تست از حاشیه صفحه 14 زیست دهم ساخته شده است و به جای آنکه مستقیما به فسفولیپید اشاره کند، ساختار آن را بیان کرده است تا خود دانش آموز بتواند تشخیص دهد که تست در مورد فسفولیپید طراحی شده است. گزینه یک با توجه به صفحه 14 زیست دهم؛ گزینه دو و گزینه سه نیز بر اساس صفحه 14 زیست دهم و صفحه 59 کتاب زیست شناسی دوازدهم و گزینه چهارم نیز بر استفاده از اطلاعات جدول صفحه 27 کتاب زیست دهم طراحی شده است. |
تست شماره 2: کدام گزینه در مورد آنزیم تجزیه کننده لیپید درست بیان شده است؟ 1) لیپاز و پروتئاز به ترتیب آنزیم های تجزیه کنندۀ پروتئین و لیپیدها هستند. 2) نتیجه کار این آنزیم روی لیپدها، ایجاد گلیسرول و اسید چرب می باشد. 3) پیش ساز این آنزیم را به طور کلی پپسینوژن می نامند. 4) این آنزیم در چربی محلول است. بنابراین، نخستین گام در گوارش چربی ها، تبدیل آن ها به قطره های ریز است تا این آنزیم بتواند بر آن ها اثر کند. تحلیل تست: صورت سوال به صورت غیر مستقیم به لیپاز» اشاره می کند که با توجه به اطلاعات حاشیه کتاب در صفحه 22 زیست دهم به سوال تبدیل شده است. گزینه 1 نیز دقیقا از همین جای کتاب استخراج شده و گزینه 2 با توجه به اطلاعات جدول صفحه 27 زیست دهم، گزینه 3 با توجه به متن کتاب در صفحه 24 زیست دهم و گزینه 4 با توجه به اطلاعات متن کتاب در صفحه 28 طراحی شده اند. |
تست شماره 3: چند مورد از جملات زیر صحیح است؟ الف) بافت چربی نیز نوعی بافت پوششی است که در بخش هایی از بدن مانند کف دست ها و پاها، نقش ضربه گیری دارد و به عنوان عایق حرارتی نیز عمل می کند. ب) اثر منفی دیگر الکل بر کبد، به تجزیۀ چربی ها در کبد مربوط می شود. سیروز کبدی از عوارض مصرف درازمدت الکل است. پ) دانه های گرده به علت داشتن چربی، منبع غذایی جانوران گرده افشان نیز هستند. ت) لیپوما یکی از انواع تومورهای بد خیم است که در افراد بالغ متداول است. در این تومور، یاخته های چربی تکثیر شده و تودۀ یاخته ایجاد می کند. ث) مغز زرد نیز از چربی تشکیل شده است و مجرای مرکزی استخوان های دراز را پر می کند.
تحلیل تست: مورد (الف) از انتهای صفحه 17 و ابتدای صفحه زیست دهم، مورد (ب) از صفحه 76 زیست دوازدهم، مورد (پ) از صفحه 127 زیست یازدهم، مورد (ت) از صفحه 88 زیست یازدهم و مورد (ث) از صفحه 40 زیست یازدهم استخراج شده اند. |
همانطور که در سه تست بالا مشاهده کرده اید، به علت پراکندگی کلید واژه لیپید و هم خانواده های آن» در درس زیست شناسی، طراح کنکور می تواند، تست ها را با توجه به اطلاعات فصل های مختلف بسازد؛ در نتیجه تیپ اول تست های ترکیبی زیست شناسی، به معنای طراحی شدن تست با توجه به اطلاعات یک کلید واژه که به صورت پراکنده در کتاب های زیست دهم، یازدهم و دوازدهم آورده شده است و این تیپ تستی ساده ترین حالت ترکیبی شدن سوالات زیست شناسی می باشد که پیچیدگی خاصی ندارد و فقط به خاطر اینکه اطلاعات به صورت دسته بندی شده و پشت سر هم نیست، به عنوان تست ترکیبی شناخته می شود.
برای آشنایی با تیپ دوم تست های ترکیبی روی عبارت داخل گیومه کلیک کنید: تست های ترکیبی زیست شناسی + تیپ دوم: تست های آناتومی و ساختاری»
چکار کنیم به افرادی که در کنکور شرکت می کنند و رقیبای ما هستند فکر نکنیم؟
آیا کسی که از پایه نهم یا دهم برای کنکور شروع کند، خسته می شود؟
زیست ,های ,شناسی ,کتاب ,صفحه ,ها ,زیست شناسی ,کتاب زیست ,شناسی دهم ,شده است ,به صورت ,زیست شناسی یازدهم ,زیست شناسی دوازدهم ,آنزیم تجزیه کننده ,منبع غذایی جانوران
درباره این سایت